Checklist bij een uitvaart,  van Jetty Oosterman, the Circle of Life, Levenseindedoula
Levenseindedoula

Uitgangspunt is dat er veel mogelijk is, maar dat niet alles hoeft. Door van tevoren na te denken over een aantal zaken en die te bespreken met je naasten, kun je hen veel werk, zorg en onnodige kosten besparen. Je hoeft niet over alle details een uitspraak te doen; als je dat liever hebt kun je volstaan met: te bepalen door de nabestaanden. In dat geval geef je hen de keuzemogelijkheid, maar ook de vrijheid. Zij hoeven zich dan achteraf niet bezorgd af te vragen wat jij graag had gewild op dat onderdeel. Je kunt zelf veel regelen rond een uitvaart en de afscheidsbijeenkomst; je kunt daar ook mensen voor inhuren.

Prima boek met tips voor een betaalbare uitvaart: Marieke Henselmans “Laat je niet kisten door de commercie” Het boek kan je duizenden euro’s besparen, terwijl de uitvaart zelf er niet minder persoonlijk of bijzonder door hoeft te worden. Ik zou haast zeggen: integendeel soms!! Haar tweede boek op dit gebied is “Wegwijzer voor nabestaanden.” Ook zijn er boeken over mooie persoonlijke uitvaarten, die je ideetjes kunnen geven.

Zaken die men kan regelen en/of kan bespreken (ver) vóór het overlijden

  • zelf sparen, deposito of uitvaartverzekering (naturapolis of kapitaalverzekering)
  • wensen voor de uitvaart vastleggen (o.a. post-scriptum beschikbaar) en bespreken met naasten
  • thuis sterven of in een ziekenhuis (indien medisch mogelijk) (inschakelen terminale hulp/Hospicehuis /je eigen standpunt t.a.v. experimentele medische handelingen, euthanasie, donorzaken en evt. opstellen donorcodicil (welke organen? )etc.)
  • thuis opbaren of in een uitvaartcentrum?
  • begraven of cremeren?
  • waar begraven of cremeren? En daarna ….. (koopgraf, huurgraf, asbestemming)
  • men kan vooraf zaken inkopen of ontwerpen; bv. graf, kist, kleding, wade, kaart, foto’s etc.
  • gegevens klaar leggen voor nabestaanden: alle belangrijke papieren bij elkaar; adresgegevens van mensen die in kennis moeten worden gesteld; verzekeringspapieren; eigen wensen etc. Vertel meerdere dierbaren waar een en ander te vinden is!
  • contact met uitvaartbegeleiding gewenst voor adviezen?
  • Door vooraf zaken te bespreken, kan men zorg en geld besparen, hoewel de uitvaartbegeleiding ook kosten met zich meebrengt. Het is beslist niet altijd noodzakelijk om een uitvaartleider in te huren van een uitvaartonderneming; doorgaans zijn de kosten daarvan, ongeacht de afgenomen diensten, al ca. € 2000,00. Er zijn momenteel budget-uitvaartcentra die al diensten leveren vanaf € 850,–.
  • indien gewenst: testament; aandachtspunten: belangrijke instanties en bewaarplekken; huisdieren. wensen t.a.v. de nalatenschap; voogdijschap kinderen.

Hulpmiddel: https://www.doehetzelfnotaris.nl/testamenten/levenstestament

Een uitvaart staat bol van de rituelen. Hoe je die vorm wilt geven of gaat geven, bepaal je zelf of wordt bepaald door degenen die de uitvaart regelen. Maar het is wel handig om daar vooraf over na te denken. Op het moment dat je overvallen wordt door de (plotselinge) dood van een dierbare, moet je nagenoeg direct beslissingen nemen in het gesprek met de uitvaartleider. Beslissingen die je niet terug kunt draaien maar wel bepalend zijn. Beslissingen die nogal kunnen afwijken qua kostenniveau. In de laatste fase of als je daar zin in hebt , kun je een rondje doen langs alle belangrijke plekken in je leven. Waar je geboren bent, gewoond hebt, gestudeerd hebt. Evt. wat aarde meenemen en uitstrooien op het graf.

Er zijn diverse geschikte boeken in de bibliotheek. Ook op Internet is veel informatie te vinden. Enkele sites: www.doodinzicht.nl; www.jouwlaatstelevensfase,nl www.uitvaart.nl google + trefwoord meer links ook via www.jettyoosterman.nl/uitvaart (wordt helaas niet meer ondersteund door Blogger, dus niet geactualiseerd)

Direct na het overlijden

  • Praktische zaken: familie en huisarts (wie?) op de hoogte stellen; op reis de Alarmcentrale waarschuwen; tijdens een ongeval ook de verzekering; werkgever/school/uitkeringsinstantie waarschuwen; pacemaker? (Opstellen persoonlijke gegevens en zakelijke gegevens)
  • is er een donorcodicil of wilsbeschikking of andere documenten m.b.t. laatste wil? (eigen wensenboeken, Is er iets op schrift gesteld of vastgelegd bij een notaris); zijn verschillende nabestaanden daarvan op de hoogte en waar kunnen ze de informatie vinden?
  • is er een verzekering afgesloten? Polis. N.B. Het is niet noodzakelijk om de uitvaart bij die partij uit te laten voeren. Zeer belangrijk: Wel direct in kennis stellen! En houdt rekening met extra kosten.
  • uitvaartondernemer inschakelen. Wie? Voor welke taken? (Neemt veel regeltaken over, zoals overlijdensakte, aanvragen, advertentie, opbaren en andere zorg voor de overledene). Is de uitvaartondernemer degene die alles coördineert of kan iemand anders dat? (de spreker bij uitvaarten, een familielid). Met de uitvaartondernemer wordt een tijd afgesproken voor het condoleren en de uitvaartplechtigheid. Akte van overlijden aanvragen doet meestal de uitvaartondernemer. N.B. Er zijn steeds meer budget-uitvaartondernemers op de markt. Soms is dat een prima alternatief en kan het bv. door het afhuren van een bijzondere ruimte of thuis een ceremonie te doen toch een mooie uitvaart worden.
  • Wie moeten er op de hoogte gebracht worden en hoe wil je dat dat gebeurt? Steeds minder vaak worden er kaarten verstuurd; steeds vaker kiest men de weg via social media, mail etc.
  • Bekendmaking overlijden: middels kaarten, digitaal en/of anders?
  • Rouwdrukwerk: vormgeving; papiersoort, standaardtekst/voorgedrukt, zelf maken? (De rouwkaart kan ook een weerspiegeling van je leven zijn, die een blijvende herinnering is)
  • Moet er een advertentie geplaatst worden; zo ja, waarin? Stijl als rouwkaart?
  • Tekst? Gedicht of anders persoonlijks (je levensmotto, een spreuk) beschikbaar? Foto op de kaart?
  • Wie schrijft ze?
  • Versturen van de rouwbrieven zodat alle genodigden op tijd op de hoogte zijn van de datum en tijdstip van de plechtigheid. TPG Post besteedt extra aandacht aan rouwbrieven. Om ze snel op het juiste adres te kunnen bezorgen moeten de rouwbrieven echter wel herkenbaar zijn. Daarom is het raadzaam gebruik te maken van de speciale verzendset voor rouwbrieven. U kunt de rouwbrieven frankeren met de speciale rouwpostzegel. Voor meer informatie, kijk op de website van TPG Post
  • Wil je tastbare herinneringen achterlaten aan deze periode? (foto’s, video-opnames, digitale kennisgeving)

Opbaren.

  • Hoe wil je opgebaard worden (kist, op bed, op een draagbaar of te bepalen door de nabestaanden)
  • Kiest men voor een kist: door wie? Grote prijsverschillen en mogelijkheden (voorkeur voor houtsoort?, kunst, bekleding, beschildering, zelfgemaakt, etc.) Ook een lijkwade is mogelijk. (draagplank, herfstbladeren)
  • Kledingwensen.
  • Waar wil je worden opgebaard? Thuis of elders? Bij sommige uitvaartondernemers kan men een sleutel krijgen en er 24 uur terecht.
  • Vervoer naar plaats van opbaren nodig? door wie en hoe?
  • Het verzorgen van de overledene; wie mag dat doen? ; make-up / kapsel / bril / sieraden
  • Wil je iets speciaals in de opbaarruimte (bv. foto’s, bloemen of andere persoonlijke zaken
  • Gelegenheid voor bezoek? Alleen afscheid nemen of ook condoleren? Waar en wanneer of doorlopend? Mag iedereen afscheid komen nemen? Wil je een avondwake?
  • Kist open of gesloten?
  • Zijn er andere wensen t.a.v. het afscheid nemen (moet er een consumptie aangeboden worden; condoleanceregister (0fficieel of bv. met persoonlijke wens in soort plakboek); moet er muziek gedraaid worden)? Als je vooraf weet dat je geen bedankkaartjes gaat sturen, heeft het weinig zin om mensen in een traditioneel register kun naam, adres, telefoonummer, mailadres etc. te laten noteren. Dan kun je bv. kiezen voor een mooie papiersoort, waarop een persoonlijke wens wordt geschreven. Je kunt kiezen voor een klein kaartje dat mee kan met de overledene en daarnaast nogmaals dezelfde wens op een vel dat meegaat met de nabestaanden.

 De afscheidsdienst

  • Zijn er wensen t.a.v. het vervoer? Auto (kleur?), bus, bakfiets, caravan, per boot, per motor, per vrachtauto, eigen vervoer ….
  • Zijn er wensen t.a.v. de route? Stoet deels lopend? (Dit gebeurt nog steeds in bepaalde delen van ons land)
  • Bloemen hoeven niet via de uitvaartondernemer; in bepaalde jaargetijden is een boeket uit eigen tuin een mooi persoonlijk gebaar! Als je verwacht dat er veel bloemen van anderen komen, kunnen jouw nabestaanden kiezen voor een andere invulling. (een speciaal thema-stuk?) Als herinnering kunnen bepaalde bloemen gedroogd worden. Wil je graag bloemen; zo ja, voorkeur voor een bepaalde soort? In rouwstuk, los, als boeketvorm of anders? Bloemen uit je tuin? Bloemen die er waren op belangrijke momenten? Met of zonder linten? Wat moet er naderhand mee gebeuren? Wat blijft achter bij het graf of het crematorium – wat mag mee naar huis?
  • Invulling plechtigheid? Kun je een sfeerbepaling geven? Waar en in welke vorm?
  • Als je kiest voor een besloten afscheid, wie mogen dan aanwezig zijn?
  • Toespraken: Stel je prijs op meerdere sprekers en heb je zelf voorkeur? Nabestaanden kunnen zelf mensen vragen. Moeten de aanwezigen nog gevraagd worden voorafgaand aan de dienst? Wie coördineert het bij meerdere sprekers om herhalingen te voorkomen?
  • Kerkelijke invloeden: is er een voorganger? Wil je in een niet-kerkelijke dienst toch iets uitdragen rond het geloof? Zo ja, wat zijn je wensen?
  • Gelegenheid tot afscheid nemen in de aula of elders?
  • Stel je prijs op een (avond-)wake?
  • Mag er iets mee in de kist?
  • Foto of andere herinnering op de kist?
  • Is er een symbool wat typerend is voor jou?
  • Het sluiten van de kist; kan ook een apart ritueel moment worden.
  • Inhoud van een persoonlijke afscheidsdienst. Welke activiteiten zijn belangrijk geweest? Hoe zou je herinnerd willen worden? Welke gebeurtenissen wil je gememoreerd hebben? Of is de afscheidsdienst in jouw ogen iets voor degenen die achterblijven?
  • Zijn er rituelen of symbolen in je leven die erg belangrijk voor je waren?
  • Heb je wensen t.a.v. sprekers? En zijn er mensen die je liever niet aan het woord laat?
  • Heb je wensen voor de aankleding van de ruimte? Kaarsen, waxinelichtjes, kleur in de kleding van nabestaanden, ballonnen, bloemen ten afscheid …. Ballonnen en wensballonnen mogen officieel niet meer!
  • Zelf kist en/of bloemen dragen of door uitvaartverzorging? Hoe en waar? Het inzetten van (eigen) dragers geeft een heel persoonlijke noot aan de plechtigheid.
  • Plechtigheid in een aula of elders? hoe en door wie? Inbreng van iemand gewenst? Bv. een kind dat iets doet of voorleest? (Je mag vragen, de ander mag altijd weigeren!).
  • Muziek: zijn er voorkeuren bekend van de overledene? Zijn er speciale herinneringsnummers voor de nabestaanden? Lijst met mooie muziekstukken op Spotify en ook bij bv. crematorium of bibliotheek te vinden.
  • Live-muziek gewenst? (professioneel of door een muzikaal familielid – kleinkind?)
  • Bloemen, giften of andere speciale wensen zoals een bijdrage voor een mooi monument
  • Speciale rol voor kinderen bij de uitvaart? Belangrijk om die zoveel mogelijk te betrekken, bij voorkeur door ze mee te laten helpen (kledingkeuze, tekening laten maken, bijdrage voor de toespraak laten leveren, liedje laten zingen (als ze durven), ballon, kaarsje, bloem op de kist …..
  • Cd-opname; foto’s maken; video-opname, foto’s laten maken?
  • herinneringsboekje n.a.v. de herdenkingsdienst, cd met favoriete muziek als tastbare herinnering
  • Bidprentje, herinneringskaartje of –boekje of ander aandenken uitdelen?
  • Dankwoord; door wie?
  • Moet er na de uitvaart gelegenheid zijn om elkaar te ontmoeten? Zo ja, waar en hoe?
  • Heb je afwijkende wensen t.a.v. de consumpties? (diner voor intimi bv.)
  • Bij familieleden overzee of afwezigen: gebruik maken van webcam/live-stream?

Bij een begrafenis

  • Is er al een (familie-)graf waarin bijgezet kan worden? Grafmonument? Zo niet: algemeen of eigen graf? (Als er al een graf is, vergeet dan niet om evt. adreswijzigingen bij leven door te geven)
  • Is er voorkeur voor een bepaalde begraafplaats?
  • Hoe gaat de stoet naar de begraafplaats? Is (een stukje) lopen een optie?
  • Plechtigheid in een aula of elders; bij een graf is vaak rommeliger.
  • Kist laten zakken of laten staan? In aanwezigheid van …?
  • Kist zelf laten zakken of door begraafplaatspersoneel?
  • Kist met touwen laten zakken of met graflift?
  • Wil je graag dat er bloemblaadjes, bloemen, zand of iets anders gestrooid wordt? Zo ja, door wie?
  • Wat voor toespraken of handelingen? Na de plechtigheid in de aula is een gedicht bij het graf mooi; daar kan ook het dankwoord worden gesproken. Door wie? Moet er geluidsinstallatie komen?

Na de begrafenis

  • Wat voor grafsteen of gedenkteken wil men? Voorkeur voor bepaald materiaal? Houdt rekening met de striktere eisen van een natuurbegraafplaats. Laten maken – waar? – of zelf maken? Veel kunst mogelijk; ook goedkopere alternatieven.
  • wat zijn de reglementen voor graftekens op de gekozen begraafplaats? (bv. Assel – natuurlijke stenen)
  • wat voor tekst wil je op de steen?

De crematie

  • Welk crematorium?
  • Kist open of dicht?
  • Kist vooraf neerzetten of als onderdeel in de plechtigheid opnemen (met dragers)?
  • Ritueel gebaar met bloemen, kaarsen. Rol van evt. kinderen.
  • Bijeenkomst na afloop? waar en met wie? Koffie met cake mag ook vervangen worden door iets anders en hoeft ook niet perse in de koffiekamer van het crematorium.
  • Dankbetuigingen of herinneringsteksten of -boekjes?
  • Wil er een familielid mee naar de ovens?
  • Bloemen worden geregeld door het crematorium; men mag er ook zelf een bestemming voor zoeken. Als herinnering kan je ook een deel drogen of laten conserveren.

Na een crematie

  • asverstrooiing, bijzetten in urn of meenemen? Meerdere opties zijn mogelijk. (Bomen, sieraden etc.)
  • as verstrooien op officieel terrein, op zee of op lievelingsplekje? In aanwezigheid van…?
  • Na bijzetting in columbarium, familiegraf of anders: gedenkplaatje gewenst? Welke tekst?
  • Heb je voorkeur voor een bepaalde urn (vorm, kunst, te bepalen door nabestaanden?)

Algemene zaken na een sterfgeval (na enkele dagen/weken)

  • verklaring van erfrecht regelen; nieuwe bevoegdheden t.a.v. bankzaken regelen
  • informeren van werkgever en/of uitkeringsinstantie en aanvragen van overlijdensuitkeringen
  • Aanvragen van (aanvullende) sociale uitkering, pensioen, tegemoetkoming in de studiekosten, verlaging van belastingtarieven, huursubsidie etc.
  • Alle instanties waar de overledene geregistreerd staat op de hoogte stellen van het overlijden (bijvoorbeeld verzekeringsmaatschappijen/ziekenfonds)
  • Rekeningen/abonnementen opheffen of naamswijzingen aan laten brengen
  • Moet er een dankbetuiging verstuurd worden? Zo ja, in de stijl van de rouwkaart? Met een foto? Ook een herinneringsboekje opsturen is mogelijk.
  • Asbestemming of gedenktekens regelen
  • Geen achterblijver: huur opzeggen; verdeling van de spullen
  • nog lopende betalingen afhandelen en nagaan of er nog recht bestaat op bv. een uitkering, belasting, huursubsidie, tegemoetkoming ziektekosten, af te handelen declaraties etc.

Omgaan met rouw en verdriet/

Dit doen we ieder op onze eigen manier. Er is veel hulp beschikbaar, maar je moet het wel zelf willen ontvangen en het gaan geven. Voor rouw staat geen vast vorm, geen tijd maar bepaalde zaken zijn wel belangrijk:

Blijf de herinneringen koesteren (Een mens is pas echt dood als er nooit meer over hem of haar wordt gesproken). Dat kan door

  • het gedenken op de verjaardag, de sterfdag of andere memorabele dagen
  • kaarsje opsteken; foto plaatsen
  • virtueel herinneringsboek; digitale herdenkingspagina (gedachtenispagina).
  • advertentie plaatsen of op social media op de sterfdag
  • als rouwverwerkingsinstrument of als herinneringsbijeenkomst in te zetten het spel “Alle sterren van de hemel”.

Afsluitend nog even een stukje reclame voor mezelf! 😊

Ik ben (beperkt) beschikbaar als spreker bij uitvaarten en levenseindedoula of souldoula, maar steeds meer vooral als trainer/coach en ondersteuner van mensen in een diepe zielsconnectie. Ook is via mij een rouwsessie of herdenkingsmoment te regelen, desgewenst met behulp van het spel “Alle sterren van de hemel”.

Ik heb over mijn eigen processen boeken geschreven, waarin ook coach-tools en tips om het leven weer op een rijtje te krijgen staan. Mijn eerste boek heet “Met het hoofd in de wolken en de voeten in de klei.” Hoe ik er toe gekomen ben om me te richten op het trainen van mensen tot levenseindedoula staat er ook in te lezen. Mijn eerste boek is herschreven en is nu deel 1 uit een serie van 4. Het is niet meer als boek te verkrijgen, maar uitsluitend digitaal, in de vorm van lesmateriaal. Op de site www.levenseindedoula.nl is alle informatie te vinden. Het aanbod groeit, want ik groei nog steeds………

Het coachen en in hun kracht zetten van m.n. vrouwen, heb ik, naast mijn nieuwe missie tot levenseindedoula, weer een boost mogen geven. In Terwolde bij mijn dijkhuisje (zie foto op het boek) staat in de schitterende tuin een gastenverblijf, als leuke plek om te bivakkeren. Daarnaast is er een atelier om lekker te schilderen. Daarnaast beschik ik over een vakantiehuis met zicht op mijn geliefde IJssel, iets verderop op een camping. Dat is helaas niet meer te huur, maar een groot deel van de RE-trainingen zal daar plaatsvinden.

O.a. via de University of Vermont heb ik zelf online trainingen gevolgd tot levenseindedoula. In het verre verleden heb ik al verschillende trainingen gevolgd over Terminale Zorg en uitvaartbegeleiding in bredere zin. Mijn kennis en ervaringen hieruit en vanuit het onderwijs heb ik vertaald in een eigen training tot levenseindedoula, die gegeven wordt in Terwolde vanaf medio 2019. Een intensief onderwerp, maar door de locatie en de programma-inhoud ook een soort retraite, naar binnen keren, een spiritueel proces, deels in stilte bezig zijn met wezenlijke zaken. Een RE-training! Als dit boek bij jou de wens laat opborrelen om je ook beroepsmatig in te zetten als EOL-doula, ofwel Levenseindedoula voel je dan vrij om contact met me op te nemen!

www.Levenseindedoula.nl  / www.the-circle-of-life.nl of www.JettyOosterman.nl